10. Het educatieve computerspel

Dat nu bijna iedereen een computer heeft en kan kopen is mede te danken aan het feit dat er voor de computer spelletjes zijn gemaakt. Veel mensen, maar zeker jongeren, spelen spelletjes op de computer. Waarom zou er dan niet een spel worden gemaakt voor in het onderwijs?

Er zijn een aantal kleine spellen voor op de computer voor gebruik in het onderwijs. Veel wordt hier nog niet gebruik van gemaakt. Bij het spelen van spellen wordt vaak in eerste instantie gedacht aan vermaak en vrije tijd. Dit staat in contrast met de gedachte over het leren in het onderwijs. Dit hoeft echter niet het geval te zijn. Spellen zouden heel goed gebruikt kunnen worden om van te leren. Als er gekeken wordt naar het "nieuwe leren" waar vooral het sociale leren, samenwerkend leren contextueel leren en competentie gericht leren een belangrijke rol spelen, zouden spellen een uitkomst bieden in de ondersteuning van het onderwijs. Er moet namelijk niet direct de fout worden gemaakt dat spellen altijd en alleen maar bestaan uit het vernietigen van een vijand en het bevrijden van een prinses.

10.1 Spel en spelen, wat is dat?

Een spel is een computerprogramma waarin één of meerdere spelers door het maken van beslissingen objecten besturen om een doel te verwezenlijken. Hierbij moet niet altijd worden gedacht aan het redden van een prinses of het verslaan van een vijand. In het algemeen kan er een indeling gemaakt worden in de volgende vier soorten spellen:

• Actiespellen;

  Actiespellen zijn meestal opgebouwd uit een aantal levels (niveau's) welke oplopen in moeilijkheidsgraad. Een groot deel van deze games zijn first person shooters. In first person shooters kijkt de speler uit de ogen van het te spelen object met een gekozen wapen in de aanslag. Naast de first person shooters bevinden de race- en sportspellen ook binnen dit genre.

• Avonturen spellen

  In avonturen spellen staat het oplossen van puzzels en raadsels centraal. Meestal wordt er gespeeld aan de hand van een verhaallijn naar waar de speler, naar mate hij verder komt in het spel, meer informatie onthult.

• Bord- en kaartspellen

  Vele bord- en kaartspellen, zoals monopoly, tetris en vele andere die in de "echte wereld" worden gespeeld kunnen ook worden gespeeld op de computer.

• Simulaties

  In een simulatie wordt er gepoogt een zo realistisch mogelijke situatie na te bootsen. Een kenmerkend punt voor simulaties is dat er aan de speler ruimte gegeven wordt om zelf te kunnen experimenteren en beslissingen nemen zonder dat dit direct grote consequenties heeft.

Een belangrijk onderdeel van een spel is de interactie van het spel met de speler. Door de controle die de speler uitoefent op het te besturen object kunnen keuzen gemaakt worden. Het is niet een film of een verhaal waar de kijker of luisteraar naar achtergeleund zit te kijken of toe te horen. De speler moet meer doen om verder te komen. Als dit concept ook toepast zou worden in het onderwijs zou de leerling via zelf gestuurt leren zijn eigen kennis kunnen vergaren waarbij ook nog eens een controle uit te oefenen is op de leerling als speler door de docent.

10.2 Hoe zou een spel voor het onderwijs eruit kunnen zien?

Hoe een spel er voor het onderwijs uit ziet is op dit moment nog niet goed te beantwoorden. Dit komt doordat er maar weinig ervaringen zijn van het gebruik hiervan in grotere schaal in het onderwijs. Er zijn momenteel een aantal kleine spelletjes welke maximaal een uur aan tijd in beslag nemen. Ervaringen met deze spellen zijn echter zeer positief te noemen. Leerlingen zijn vaak enthousiast over het spelen ermee.

In de opleidingen voor piloten wordt al langere tijd gebruik gemaakt van simulaties. Deze simulaties laten het mogelijk zijn bepaalde handelingen te kunnen beoefenen terwijl deze misschien anders in de opleiding nooit beoefend zouden kunnen worden. Ook geeft het de mogelijkheid de lerende fouten te kunnen maken zonder dat dit meteen consequenties heeft.

De vraag die wel gesteld moet worden is of de leerling alleen enthousiast is omdat het spelen van spellen zo leuk is of dat het komt door de afwisseling die geboden wordt. Hiervan zal pas een duidelijker beeld komen zodra ook een klas voor langere tijd hiermee bezig gaat. In eerste instantie zullen de meeste leerlingen hier enthousiast op reageren. Dit komt mede door het beeld wat er bestaat dat het spelen van spellen leuk is, daar dat men dat met name in de vrije tijd doet. Als een docent altijd de les vult met centraal zijn verhaal mondeling zonder ondersteuning van beeldmateriaal af te draaien zullen de leerlingen ook een stuk enthousiaster zijn als er een video op gezet of als ze zelf aan de slag gaan met opdrachten. Hiermee mag dus niet de aanname genomen worden dat leerlingen beter leren met behulp van beeldmateriaal in de vorm van video in contrast met de centrale mondelinge overdracht van de docent.

De eerste school dit begint met het aanbieden van het onderwijs in de vorm van een groot spel zal veel interesse wekken bij de scholieren. Er zitten ook grote voordelen aan het verstrekken van het onderwijs in de vorm van een spel. De leerling is namelijk zelf actief bezig met zijn kennis te vergaren. Het actief bezig zijn met het verwerven van kennis levert een groter leerrendement op dan alleen achterover geleund luisteren naar een verhaal van de docent. Ook kan de leerling meer zelf bepalen wat hij wil leren terwijl vanuit de kant van de docent (of misschien het spel zelf wel) er enige controle uitgeoefend kan worden op wat de leerling aangeboden krijgt om te leren. Het is wel van belang dat het spel een uitdaging blijft. Zeker als er veel gespeeld met het spel. Als het verschillende spellen zijn is het tevens van belang dat deze niet te veel op elkaar lijken. De leerling moet namelijk wel geboeid blijven worden door de uitdagingen van het spel of de verschillende spellen.

In een spel kan er heel goed gebruik gemaakt worden van een vakoverstijgend karakter. Hiermee kan een thema breder aangepakt worden en van verschillende uitgangspunten bekeken worden. Ook leert de leerling beter zaken aan elkaar te koppelen waar door de kennis actiever en beter toepasbaar wordt in andere situaties.

10.3 Een mogelijke opzet

Het gebruik maken van een RPG (Rol Playing Game) als platform voor het spel levert een hoop mogelijkheden. In een RPG kan een wereld worden gecreëerd, bijvoorbeeld voor iedere klas, iedere school of misschien wel in samenwerking met andere scholen een eigen wereld. In deze wereld speelt iedere leerling zijn eigen karakter. Door op onderzoek uit te gaan kan het karakter blijven overleven. Als de hele wereld zich bevindt het de steentijd zal de leerling iets moeten gaan leren over wat eetbaar is en wat niet. Dit vraagt meteen de kennis van determineren van planten uit de biologie. Er zal ook een onderkomen en een dorp gebouwd moeten worden. Is het niet handiger voor de groep om samen te werken en eten te verbouwen? Dan kunnen we meteen gaan denken aan de overlap met aardrijkskunde en geschiedenis maar niet te vergeten het deel van de biologie wat er nodig is om gewassen goed te kunnen verbouwen en welke er goed te verbouwen zijn.

10.4 De rol van de docent

De rol van de docent zal veranderen naar mate hij minder zelf direct verantwoordelijk wordt voor de overdracht van de informatie. De docent krijgt meer een rol als coach van de leerling waarbij hij de leerlinge begeleidt om zelfstandig de kennis te kunnen construeren. Dit komt ook terug in het leerconcept van het constructivisme. Er wordt minder kennis opgedaan, maar de opgedane kennis is breder inzetbaar.